प्लॅस्टीक मुक्त पार्ले

प्लॅस्टीक मुक्त पार्ले -
वरील बातमी काल-परवाच एका मराठी दैनिकांत वाचली आणि मला आपल्या म. ना . काळे यांची आठवण झाली . पार्ल्याच्या दक्षता समितीद्वारा त्यांचाही हातभार यास लागला होता . आता हे किती टिकेल हे पहावयाचे .

कै. शुभांगना बापट यांची एक कविता – सूर

सूर- - -
हरवले सूर माझे , कंठि ते येतील का ?

भावना माझ्या मनीच्या गायनी येतील का ?

भावनांचा कोंडमारा , साहवेना मम जिवा ,

प्राण अवघा कळवळूनी , दु:ख्ख हो माझ्या जिवा ,

सूर माझ्या अंतरीचे बोलते होतील का ?

* * * *

सूर आळवि भावनांचे , भाव-भक्तीने फुले ,

सूर माझा अडखळे का , भाव होती भुकेले ,

सांग देवा तूच आता , सूर कधि लागेल का ?

* * * *

म्हणुनि वाटे आज जावे , धुंद ऐशा मैफिलिला ,

ताल धरिते ह्रुदय माझे , मुक्त व्हावे सुस्वराला ,

सूर आणि ताल यांचे नृत्य ते रंगेल का ?

* * * * कवयत्री – कै. शुभांगना बापट .

“सोबती” ची सहल फ़ेब्रु . २००७ मध्ये म्हाळशेज जवळ एका फार्म-हाउस वर गेली होती.
फोटोत डावीकडून ७ व्या कै. शुभांगना बापट -

हंसरा झरा लुप्त झाला ( कै. शुभांगना बापट)

कै. शुभांगना बापट यांचा जन्म ६ सप्टेंबर १९२९ ला मुंबईत झाला . योगायोगाने त्यांचा मृत्युही सप्टेंबर मध्येच ( ९ सप्टेंबर , २०१०) वयाची ८१ वर्षे पूर्ण करून , विले – पारले येथे झाला . त्यांच्या विवाहाला १२ जून २०१० ला ६३ वर्षें पूर्ण झाली होती . त्यांनी आपले आयुष्य अत्यंत उत्साहाने , आनंदाने व इतरांना मदत करण्यांत व्यतीत केले . १९५६ सालीं , प्रथमच S.S.C. च्या परीक्षेला बाहेरून बसण्यास परवानगी मिळाली . ती संधी साधून , त्या S.S.C. प्रथम श्रेणीत उत्तीर्ण झाल्या . संगिताची आवड असल्यामुळे , त्यांनी गांधर्व संगीत विद्यालयाच्या संगीत विशारद पर्यंतच्या परीक्षा दिल्या होत्या . त्याप्रमाणेच , वर्धा राष्ट्रभाषेची कोविद परीक्षाही त्या प्रथम श्रेणीत उत्तिर्ण झाल्या होत्या . सुगम संगितांत त्यांना रस होता व ते त्या शिकत होत्या . कविता करण्याचा छंदही त्यांनी जोपासला .
त्यांना नोकरी करण्याची अत्यंत उत्कट इच्छा होती पण त्यांच्या २ लहान मुलांचा नीट संभाळ व्हावा व त्यांच्यावर चांगले संस्कार व्हावेत या उद्देशाने, त्याच्या यजमानांनी त्यास नकार दिला . घरचा व्याप सांभाळून संसार उत्तम रित्या कसा करावा हे त्यांच्याकडून शिकण्याजोगे होते .शिकण्याची आवड असल्यामुळे ,त्या स्वस्थ बसल्या नाहीत . आयुर्वेदाचे , स्वामी या गुरूंकडुन ७ वर्षे शिक्षण घेऊन , त्याचा उपयोग गरजूंकरिता त्यांनी विनामुल्य केला . पार्ल्यातील श्री. नविनभाई शहा व अहमदाबादचे एक शिक्षक यांच्याकडे अक्युप्रेशरचे ज्ञान त्यांनी प्राप्त केले व त्याचाही विनामुल्य उपयोग गरजूंकरिता केला . त्या स्वत: नियमित योगासने करीत . सामाजीक कार्याची गोडी असल्यामुळे , विले-पारले येथील लोकमान्य सेवा संघाचे टिळक मंदिर , विले-पारले महिला संघ , स्वातंत्र्यवीर सावरकर केंद्र व सोबती (ज्येष्ट नागरिक संघ ) या संस्थांच्या त्या आजीव सक्रीय सभासद होत्या . सोबतीच्या कार्यकारी मंडळावर पहिली स्त्री सभासद म्हणून त्यांनी २ वर्षे काम केले . तसेच सोबतीच्या पहिल्या स्त्री उपाध्यक्ष म्हणूनही २ वर्षे काम पाहिले . सोबतीच्या गरजू सभासदांना त्या आयुर्वेदिक औषधे व अक्युप्रेशरचा उपचार विनामुल्य करीत आणि त्याने गुणही येई . स्पर्धांमध्ये सहभागी होणे त्यांना आवडे व त्यांत कांही बक्षिसेही त्यांना मिळाली होती . महाराष्ट्रांतील ज्येष्ट नागरिक संघांच्या महासंघाची दरवर्षी निरनिराळ्या ठिकाणीं अधिवेशने भरतात . त्यात त्यांनी , नाशिक , नागपुर , कोल्हापुर , अकोला , डोंबिवली , मुलुंड , चेंबुर इत्यादि ठिकाणी भाग घेतला होता . ( विशेष म्हणजे अकोला अधिवेशनांत “आनंद द्यावा – आनंद घ्यावा ” या विषयावर त्या छान बोलल्या होत्या . याच अधिवेशनांत , फेसकॉमचे अध्यक्ष मा .श्री . रमणभाई शहा यांनी श्री. बापट यांना फेसकॉमचे ’ देवानंद ’ ही पदवी बहाल केली होती .) फेसकॉमचे संस्थापक अध्यक्ष कै. डॉ. राधाकृष्ण भट , कै . प्रभाकर गोरे , कै. Y. B. पाटील तसेच श्री. त्र्यंबकराव देशपांडे या अध्यक्षांशीही त्यांचा चांगला परिचय होता व बापटांच्या घरी येणे-जाणे असे . श्री. विनायकराव दाते ( सह-संपादक “मनोयुवा”) यांचेही बापटांकडे जाणे-येणे असे . अर्थांत या सर्वांचा पाहुणचार शुभांगना ताई आनंदाने करीत . महासंघाच्या सुरुवातीच्या काळांत , पुण्याचे कै . पु . शं . पतके “ कांचनकल्प “ या मासिकाचे संपादन करित असत . त्यात बापट बाई , “ घरगुती औषधे : आजी-बाईचा बटवा" हे सदर लिहीत असत हे पुष्कळांना माहित नसेल . अशा या हंसतमुखाने सर्वांचे स्वागत करणाऱ्या , गोड बोलण्याने छाप पाडणाऱ्या एक गुणवंत कार्यकर्त्या आपल्यातून निघून गेल्या आहेत व त्याचे फार दु:ख होते . जन्माला आलेला प्राणीमात्र हा केव्हातरी कायमचा जाणारच ही भावना हे दु:ख हलके करायला मदतीला येईल असे वाटते .
( … लेख सोबतीच्या मित्रांकडून मिळालेल्या माहितीच्या आधारे .)

विनोद सम्राट "पुल"

विनोदसम्राट पु. ल. देशपांडे यांच्या आयुष्यांत घडलेले कांही मिश्किल प्रसंग सांगण्याचा हा एक अल्पसा प्रयास –
हौसेसाठी प्रवास करणाऱ्या टूरिस्टला मराठीत काय म्हणावं ? असा प्रश्न पुलंना कुणीतरी विचारला .
पुल म्हणाले , “त्यात काय ? सफरचंद म्हणावं .”
मराठी प्रतिशब्दांच्या बाबतीत असंच एकदा बोलणं चाललं असताना पुलंनी विचारलं ,”एअरहोस्टेसला आपण हवाई सुंदरी म्हणतो तर नर्सला दवाई सुंदरी का म्हणू नये ?”
आणि वाढणाऱ्याला वाढपी म्हणतो तर वैमानीकाला उडपी का म्हणू नये ?”
त्याच सुरात पुल खूप दारू पिणाऱ्याला पिताश्री म्हणतात …..
एकदा वसंतराव देशपांडे पुलंना म्हणाले , “ ही मुलगी (सुनिताबाई ) म्हणजे एक रत्न आहे .” ह्यावर पुल लगेच म्हणाले ,
“म्हणुनच गळ्यात बांधुन घेतलय.” आपल्या पत्नीच्या सतत उपदेश करण्याच्या तथाकथित संवयीमुळे पुल एकदा आपल्या पत्नीला म्हणाले , “या घरात मी एकटाच देशपांडे आहे . तू मात्र ’उपदेश’ पांडे आहेस .
एकदा एका भोजन समारंभात पुलंच्या एका बाजूला ना. ग. गोरे तर दुसऱ्या बाजूला भुजंगराव कुलकर्णी बसले होते . पुल म्हणाले , “आफतच आहे . एकीकडे नाग तर दुसरीकडे भुजंग !!!”
एकदा पुलंना एक कूकरी सेट भेट म्हणून मिळाला . तो सेट सुनिता देशपांडे आपल्या भाचीला दाखवित होत्या . सुनिताबाईंचा “सर्व कांही जपून ठेवण्याचा स्वभाव” माहित असल्यामुळे भाची सुनिताबाईंना म्हणाली - “अगं , एवढा सुंदर सेट फुटू नये या भितीने तू तो कधी वापरणारच नाही का ?” त्यावर पुल पटकन म्हणाले , “हो तर ! ! सुनिता मला कधी ऑमलेट सुद्धा करून देत नाही … अंडी फुटतील म्हणून !!!”
एका संगीत कार्यक्रमात , सुधीर गाडगीळ माणिक वर्मा यांची मुलाखत घेत होते . प्रेक्षकांच्या पहिल्या रांगेत बसून , पुल
ही मुलाखत ऐकत होते . हंसत खेळत चाललेल्या त्या मुलाखतीत , गाडगीळांनी माणिक वर्मा यांना त्यांच्या पतीबद्दल
प्रश्न विचारला , “तुमची अ‍न त्यांची पहिली भेट नेमकी कुठे झाली होती ?” लग्नाला खूप वर्षे होऊनही , माणिक वर्मा या प्रश्नाला उत्तर द्यायची टाळाटाळ करीत होत्या . ते पाहून , पहिल्या रांगेतील पुल उत्स्फूर्तपणे मोठ्याने म्हणाले – “अरे सुधीर , सारखं सारखं त्यांच्या ’वर्मा’ वर नको रे बोट ठेवूस !”

गुऑंग झू येथे सुरू असलेले एशियन गेम्स-छायाचित्रे

आपण सद्ध्या चिन मद्ध्ये सुरू असलेल्या एशियन गेम्सचा दैदिप्यमान उदघाटण सोहळा पाहिला असणार . त्यांतीलच कांही प्रतिमा पहा -

ऑरोरा बोरिआलिस

ऑरोरा बोरिअलिस या निसर्गचमत्काराचे काही फोटो Yahoo News वर पहावयास मिळाले. ते सोबती वाचकांना खचित आवडतील असे वाटल्यामुळे येथे देत आहें.

मी सोबतींतील या मित्रद्वयाला कायमचा दुरावलो

मी पार्ले सोडून कांही वर्षांपूर्वी वसईला रहावयास गेलो खरा पण ( कै ) श्री. प्रभाकर भिडे यांच्याशी दूरध्वनि आणि ( कै ) श्री. मधुसूदन काळे यांच्याशी दूरध्वनि व संगणकाद्वारे सतत संपर्कांत राहिलो .
श्री. भिडे यांनी अलिकडे मोडी लिपी आत्मसात केली होती . कांही महिन्यांपूर्वी, मी त्याच्याकडे गेलो होतो तेव्हा मोडीच्या सरावाकरिता वापरलेली एक वही त्यांनी मला दिली . कांही दिवसांनी मी ती वाचून परत करायला गेलो तेव्हा ते खोकल्याने बेजार झाले होते व जास्त न बोलण्याचे त्यांच्यावर बंधन होते . मित्रांशी अखंड बोलण्यांत आनंद घेणाऱ्या भिड्यांना हे किती कष्टमय झाले असावे हे मी समजू शकलो व फारसे बोलणे झाले नाही . त्या पूर्वी त्यांनी एक लेख मला सोबती ब्लॉगमध्ये प्रसिद्धीस दिली , ती मी त्याच दिवशी प्रसिद्ध केली . वसईला आल्यापासून सोबतीच्या प्रत्येक सहलीची बातमी ते किंवा श्री. मधुसूदन काळे देत . आता हे दोघेही अतिदूरच्या सहलीला , परत न येण्याकरिता गेले आहेत . स्पष्टवक्तेपणामुळे भिड्यानी कदाचित कुणाला दुखविलेही असेल , पण त्यात वैयक्तिक आकस असण्याची शक्यता नाही . हा स्पष्टवक्तेपणा तत्वनिष्ठेपायी असे .
मृदुभाषी म. ना. काळे यांच्याशी दूरध्वनि लागला की बोलण्यात वेळ कसा जाई याचे भान रहात नसे . पार्ल्यात असताना , कांही वेळा मी नागरी दक्षता समितीत भाग घेत असे . तेथे काळे यांचे योगदान लक्षणीय होते . मी त्याच्या नवीन घरी गेलो तेव्हा त्यांचा संगणकांतला संग्रह त्यांनी मला आवर्जून दाखवला . जवळ जवळ रोजच माझ्याकडे आलेल्या छानशा इ-मेल्स मी त्यांना पाठवित असे . मध्यंतरी , मी कांही काळ परदेशांत होतो . तेथेच त्याच्या क्लेशदायी अंतिम प्रयाणाची बातमी कळली . त्यांच्या प्रयाणानंतर त्याचा संगणकावरील पत्ता काढून टाकणे मला क्लेशदायक वाटते .
या दोघांच्याही स्मृति माझ्याकडे दीर्घकाळ असतील .